Przykłady architektury Gotyckiej

Zamek Krzyżacki w Świeciu

Zamek w Malborku

Katedra Notre-Dame w Paryżu

Przykłady architektury romańskiej

Kościół św. Andrzeja w Krakowie

Rotunda św. prokopa w Strzelnie

Rzut poziomy romańskiej kolegiaty

Św. Św. Piotra i Pawła. Wg Z. Świechowskiego

Widok na kolegiatę w Kruszwicy od strony prezbiterium

Plan kościoła romańskiego

Kościoły składały się z trzech, czterech lub pięciu naw. Bardzo często obok nawy głównej budowano nawy boczne, całość budowli nabierała kształtu krzyża. Wnętrze świątyni było ozdobione niezwykle skromnie, a nawet, jak np. w państwach słowiańskich, rezygnowano z jakichkolwiek dekoracji. Mniejsze kościoły miały wieżę, która wznosiła się centralnie nad wejściem głównym. Z kolei większe świątynie miały najczęściej dwie wieże, które były ustawione po obu stronach głównego wejścia. Natomiast w prawdziwie monumentalnych świątyniach pojawiały się nad wejściem trzy portale (czyli ozdobione wgłębienia w ścianie), przy czym jeden był wyraźnie większy od dwu pozostałych. W stylu romańskim włoskim często wieże były niepołączone z samym kościołem. W tym okresie ukształtował się klasyczny plan bazyliki, tzn. dużego kościoła, który był otoczony przez wieńcem kaplic. W częściach nawowych umieszczone były okna (znajdowały się nad kaplicami, niższymi od pozostałych części świątyni).

Najwspanialszy zabytek architektury romańskiej w naszym kraju to kolegiata w Tumie pod Łęczycą. Jest ona najlepiej zachowana spośród wszystkich tego typu budowli na terenie Polski. Swoim kształtem wyraźnie nawiązuje do formy bazyliki. Kolegiata tumska ma stosunkowo niewielką wysokość wież (w porównaniu z wysokością nawy głównej) oraz półokrągłe prezbiterium, a więc cechy charakterystyczne dla stylu romańskiego.

Wnętrza kościołów romańskich były zazwyczaj dość ciemne, co było spowodowane przez niewielkie okna. W budowlach romańskich po raz pierwszy zastosowani sklepienia krzyżowo-żebrowe. Ich konstrukcja opiera się na połączonych pod kątem prostym dwóch, przecinających się łukach. Dzięki temu ciężar stropu jest rozłożony na cztery różne punkty, co z kolei pozwala podtrzymać większą część dachu.

W stylu romańskim nie budowano jedynie budynków sakralnych. Równie często wznoszone były wówczas zamki. Charakteryzowały się one małymi zakończonymi półkolistym łukiem oknami oraz obecnością czworokątnych, okrągłych lub sześciokątnych wież.

GOTYK

Drugi z najważniejszych stylów architektury średniowiecznej, gotyk, ukształtował się w wieku XII. Powstał w północnej części Francji w okresie, kiedy swój rozkwit przeżywał styl romański. Budowniczowie doszli wówczas do wniosku, że sklepienie krzyżowo-żebrowe może zostać oparte na kolumnach lub filarach, nie zaś na ścianach. Z tego między innymi powodu gotyk jest uznawany za dojrzałą kontynuację stylu romańskiego. Zarazem nie sposób dostrzec dzielących ich różnic. Najważniejsza z nich to rezygnacja z budowy naw poprzecznych oraz wyrównanie wysokości nawy głównej i naw bocznych. Było to możliwe dzięki sklepieniu krzyżowo-żebrowemu, które opierało się na filarach. Dzięki takiemu rozwiązaniu można było zwiększyć wysokość budowli. Ściany przestały być elementem nośnym, a stały się jedynie osłoną przed niepogodą. Konsekwencją były duże okna, zakończone łukiem ostrym. Na takie rozwiązania nie pozwalał styl romański, który wykorzystywał ściany jako element nośny.

Wraz z rozwojem stylu gotyckiego zaczęły powstawać katedry o monumentalnych rozmiarach, mające ponad sto metrów długości i trzydziestu szerokości. Ich sklepienia były jednak już tak bardzo szerokie, że nie były w stanie ich utrzymać nawet filary wewnętrzne. Architekci stanęli więc przed koniecznością ponownego przeniesienia części ciężaru na ściany, nie chcieli zarazem rezygnować z ogromnych okien. W ten sposób zaczęto stosować wsporniki zewnętrze, które podpierały górną część ściany. Początkowo były one w kształcie łuku, dopiero później przybierały coraz bardziej wymyślne formy. W bazylice opierały się one o ściany naw bocznych albo kaplic, podpierając górną część ściany nawy głównej. W kościołach, które miały równą wysokość wszystkich naw, podpory te wychodziły bezpośrednio z podstawy budowli (z poziomu ziemi).

Najważniejsze cechy gotyku to zakończone ostrym łukiem duże okna, taka sama wysokość ścian nawy głównej oraz naw bocznych, wysoko zawieszony i wsparty na filarach dach, strzeliste wieże, bogato lub skromnie (zależnie od regionu) zdobione wnętrza. Budowle monumentalne charakteryzowały się obecnością wsporników, które podpierały górną część ściany, oraz - tak jak w stylu romański - trzy portale wejściowe. Ponadto kształt prezbiteriów uległ zmianie z półokrągłych na wieloboczne. Warto także zauważyć, że budowle obronne wznoszone były głównie w stylu romańskim.

Przykładem miasta, w którym zachowało się wiele zabytków gotyckich jest Wrocław. Uwagę zwiedzających zwracają przede wszystkim kościoły Najświętszej Marii Panny, św. Marii Magdaleny, św. Elżbiety, św. Krzyża, a także archikatedra pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela.

Największym europejskim zamkiem, wybudowanym z cegły, jest Malbork. Elementy stylu gotyckiego są tu rozpoznawalne niemal natychmiast, chociaż budowla została wzniesiona w stylu romańskim. Obecność gotyku to efekt późniejszych modernizacji. Budynek, który znajduje się z prawej strony zamku i odstaje od ściany muru jest kościołem zamkowym, z charakterystycznymi, gotyckimi oknami. Inne elementy, charakterystyczne dla stylu gotyckiego znajdują się przede wszystkim od strony dziedzińców wewnętrznych (np. okna zakończone ostrym łukiem). Styl gotycki reprezentują także sklepienia w niektórych pomieszczeniach, np. w letnim refektarzu.